از زمانی که شبکه جهانی وب برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ آنلاین شد شاهد پیشرفت‌های تکنولوژیک فراوانی در این عرصه بوده‌ایم که هدف از آن‌ها بهبود اینترنت و ارائه‌ی رابط کاربری بهتر برای کاربران بوده است.
وب ۱ به خاطر معرفی نوآوری‌هایی مثل سبد خرید و توانایی ایجاد صفحات اینترنتی ثابت شناخته می‌شود. این دوره از وب از سال ۱۹۸۹ شروع شده و تا سال ۲۰۰۵ میلادی ادامه یافت. سپس شاهد معرفی وب ۲ بودیم که ویژگی‌های تعاملی و محتواهای کاربر محور را وارد دنیای اینترنت کرد.
خیلی زود صحبت از وب ۳ به میان آمد و تمرکز خود را روی کاربر گذاشت. با این حال علی رغم اینکه هنوز زمان زیادی از معرفی وب ۳ نمی‌گذرد خبرها حاکی از آن است که وب ۵ به سرعت در حال نزدیک شدن است.
برای همین در این مقاله می‌خواهیم در مورد وب ۵ صحبت کنیم و ببینیم که آیا وب ۵ همان وب ۳ غیرمتمرکز است یا تفاوت‌هایی با آن دارد. تمام سوالات شما در ادامه پاسخ داده خواهد شد. همراه ما باشید.
وب ۵ چیست؟
وب ۵ قرار است یک پلتفرم وب غیرمتمرکز باشد که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دلخواه خود را بسازند. این کار توسط اعتبارسنجی‌های قابل تایید و گره‌های وب غیرمتمرکز محقق می‌شود و هدف از ساخت آن انتقال قدرت و کنترل داده‌های کاربران به خودشان است.
وب ۵ که به شکل Web 5.0 و Web5 نیز شناخته می‌شود، هنوز مراحل ابتدایی ساخت خود را طی می‌کند اما هم‌اکنون نیز می‌توان در مورد فرم نهایی آن حدس‌هایی زد. در حال حاضر طبق اطلاعاتی که در اختیار داریم وب ۵ را می‌توان ترکیبی از وب ۲ و وب ۳ در نظر گرفت.
وب نسل پنجم روی ایجاد اینترنتی به هم متصل تمرکز دارد که نه‌تنها هوشمند است بلکه احساس نیز در آن دخالت داده می‌شود. این یعنی وب ۵ درست مانند ارتباط انسان‌ها با یکدیگر، توانایی ارتباط مستقیم با کاربران را فراهم خواهد کرد.
هدف از ساخت وب ۵ این است که امکان ارتباط و تعامل احساسی بین کاربران و کامپیوترها به وجود آید. علاوه بر این، یکی دیگر از هدف‌های وب ۵ این است که کنترل و مدیریت داده‌های کاربران را به خودشان واگذار کند.
در وب نسل فعلی، اینترنت نمی‌تواند احساسات فعلی کاربر را تشخیص دهد و مهم‌تر از آن داده‌های کاربر نیز معمولاً به دست شرکت‌های واسط و تبلیغاتی می‌افتد. وب ۵ از این دو نظر اینترنت را دگرگون خواهد کرد.
مثالی از سایت‌هایی که در وب ۵ وجود خواهند داشت می‌تواند سایتی باشد که احتمالاً از روی هدفون‌های پوشیده‌شده توسط کاربر احساسات او را می‌خواند که این کار می‌تواند از روی تشخیص چهره‌ی او انجام شود.
سازندگان وب ۵ چه کسانی هستند؟
احتمالاً اگر به خبرهای فناوری علاقه داشته باشید، اسم «جک دورسی» (Jack Dorsey) به گوشتان خورده است. جک دورسی برنامه‌نویس و کارآفرینی است که برای مدت‌ها به عنوان هم‌بنیان‌گذار پلتفرم «توییتر» (Twitter) شناخته می‌شد. او همچنین شرکت پرداخت مالی دیگری به نام «بلاک» (Block) تاسیس کرده و در این شرکت نیز مشغول کار است.
در طول ماه‌های گذشته که صحبت از وب ۳ و اینترنت نسل سوم به اوج خود رسیده بود، آقای دورسی مدام از این تکنولوژی انتقاد کرده و نگرانی‌های خود را در مورد وب ۳ اعلام می‌کرد.
به عقیده‌ی او در وب ۳ برخلاف گفته‌ها کاربران مالکیت داده‌های خود را برعهده نداشته و هنوز تمام پلتفرم‌ها به شکل مرکزی اداره خواهند شد.
از طرف دیگر، شرکت TBD که یکی از زیرمجموعه‌های شرکت بلاک به حساب می‌آید، اخیراً برای حل این مشکل اعلام کرد وب ۵ را توسعه خواهد داد تا این بار به شکل واقعی کاربران مالک داده‌های خود باشند.
بنابراین در حال حاضر این جک دورسی و شرکت زیرمجموعه‌ی او یعنی شرکت TBD هستند که مسئولیت طراحی و ساخت وب ۵ را برعهده دارد.
وب ۵ چگونه کار خواهد کرد؟
برای درک بهتر وب ۵ بهتر است به دستیارهای مجازی موجود در بازار نگاه کنید که چگونه نیازهای کاربران را با استفاده از مطالعه‌ی داده‌های اطراف خود پیش‌بینی می‌کنند. این دستیارها حتی زمانی که داده‌ی کافی هم وجود ندارد، پیش‌بینی‌های دقیقی از خود به نمایش می‌گذارند.
وب ۵ در حقیقت یک دستیار مجازی در ابعاد بسیار گسترده است. این نسخه از اینترنت می‌تواند اطلاعات مختلف را درک کند که برای این کار از احساسات نیز در کنار منطق استفاده خواهد شد.
برای همین وب ۵ کاملاً با زندگی روزمره‌ی ما هماهنگ خواهد بود و با هر کاری که انجام می‌دهیم ارتباط خواهد داشت. هوش مصنوعی به کامپیوترها اجازه می‌دهد تا همانند انسان‌ها ارتباط برقرار کنند.
با استفاده از این فناوری کامپیوترها هم می‌توانند فکر کنند، استدلال کنند و در نهایت به درخواست کاربر پاسخ دهند. این نشان می‌دهد که شاید وب ۵ بسیار نزدیک‌تر از آن چیزی باشد که مردم فکر می‌کنند.
به این نکته هم توجه داشته باشید که وب ۵ بسیار بیشتر از وب ۳ روی اشخاص تمرکز خواهد کرد. از نظر تئوری وب ۵ قرار است تجربه‌ی بسیار متفاوتی را برای هر شخص ایجاد کند. وب ۵ می‌تواند احساسات کاربر را درک کرده و براساس آن پاسخ مناسبی به نیازهای او بدهد. حتی تعاملات نیز ممکن است برای یک فرد نسبت به فرد دیگر متفاوت باشد.
با پیشرفت تکنولوژی و بهبودهایی که در عرصه‌ی هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌ها شاهد آن هستیم به زودی دید بهتری نسبت به وب ۵ پیدا خواهیم کرد.
ویژگی‌های اصلی وب نسل پنجم
وب ۵ وقتی که به طور کامل طراحی و اجرا شود ویژگی‌های بسیار زیادی را به نفع کاربر در خود خواهد داشت. با این حال در حال حاضر دو ویژگی مهم، تمرکز اصلی این پلتفرم به حساب می‌آیند.
این دو ویژگی توانایی کنترل هویت کاربر و توانایی مالکیت داده‌ها است. در وب فعلی هویت و داده‌های خصوصی شما تقریباً به طور کامل توسط شرکت‌ها و سازمان‌های جانبی کنترل می‌شوند.
بیایید در بخش بعدی نگاه جامع‌تری به این دو ویژگی داشته باشیم.
توانایی کنترل هویت خود
یکی از ویژگی‌های اساسی وب ۵ توانایی کنترل هویت کاربران توسط خودشان خواهد بود. برای مثال فرض کنیم شخصی به نام دریا یک کیف پول دیجیتال دارد که از آن برای مدیریت داده‌ها و احراز هویت خود در اپلیکیشن‌های خارجی استفاده می‌کند. او می‌تواند از این کیف پول برای ورود اطلاعات هویتی خود در شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز استفاده کند.
از آنجایی که این اپلیکیشن به هویت مجازی او متصل شده است دیگر لازم نیست که دریا دوباره در این شبکه اجتماعی عضو شده و عکس پروفایل خود را انتخاب کرده و دیگر داده‌های هویتی را وارد کند. تمام نوشته‌ها و ارتباطات و روابط دریا که در این اپلیکیشن انجام شده درون کیف پول دیجیتال او ذخیره می‌شود و او می‌تواند از همان داده‌ها در اپلیکیشن‌های دیگر نیز استفاده کند.
مالکیت داده‌های خود
ویژگی منحصر به فرد دیگر وب ۵ مالکیت داده‌های کاربران توسط خودشان است. سناریویی را در نظر بگیرید که در آن فردی عاشق موسیقی بوده و در یکی از اپلیکیشن‌های مخصوص این کار لیستی از بهترین آهنگ‌های مورد علاقه‌ی خود را جمع‌آوری کرده است.
در وب نسل فعلی او مجبور است در در هر اپلکیشین موسیقی که از آن استفاده می‌کند سلایق و لیست موسیقی‌های دلخواه خود را به صورت جداگانه ایجاد کند.
اما در وب ۵ این شخص می‌تواند داده‌ها و سلایق خود را در یک «گره وب غیرمتمرکز» (Decentralized Web Node) ذخیره کرده و از آن برای دسترسی به تمام موسیقی‌های خود در اپلکیشین‌های مختلف استفاده کند.
مزایا و معایب وب ۵
با این که وب ۵ هنوز به طور کامل ساخته نشده است ولی از همین الان می‌توان مزایا و معایبی برای آن متصور شد.
اولین مزیت وب ۵ این است که فروشگاه‌های اینترنتی و صنعت تجارت الکترونیک از جنبه‌ی احساسی اینترنت نسل پنجم سود خواهند برد و می‌توانند تعاملات آنی با کاربران خود داشته باشند.
علاوه بر این، احساسی‌تر شدن وب ۵ باعث خواهد شد تا کاربران نیز بهتر بتوانند از حس خلاقیت خود استفاده کرده و تجربه‌ی کاربری بهتری داشته باشند.
یکی دیگر از مزایای مهم وب ۵ غیرمتمرکز بودن آن خواهد بود که این ویژگی به لطف استفاده از فناوری «بلاک چین» (Blockchain) محقق می‌شود. ساختاری که هم‌اکنون در «بیت کوین» (Bitcoin) شاهد عملکرد خوب آن هستیم.
و شاید مهمترین ویژگی وب ۵ این باشد که کاربران خودشان به معنای واقعی کلمه مسئولیت مدیریت داده‌ها و هویت خود را برعهده خواهند داشت و شرکت‌ها و سازمان‌های شخص ثالث نمی‌توانند در آن دخالت کنند.
با این حال وب ۵ نیز مانند هر نوآوری و فناوری دیگر خالی از نگرانی و عیب نیست. از جمله نکات منفی که می‌توان برای وب ۵ در نظر گرفت نوپا بودن آن است که باعث می‌شود هیچ‌کس در مورد آینده‌ی آن مطمئن نباشد. نکته‌ی مهم دیگر این است که اگر شرکت‌ها و کسب‌وکارهای مهم از آن استقبال نکنند این پروژه می‌تواند با شکست مواجه شود.
مقایسه وب ۵ و وب ۳
اگر مقاله‌ای که قبلاً در مورد وب ۳ نوشته بودیم را خوانده باشید احتمالا با خود فکر می‌کنید که وب ۵ چه تفاوتی با وب ۳ دارد. همچنین از آنجایی که خود وب ۳ مفهومی تازه است که اخیراً مورد توجه قرار گرفته، اصلاً چه نیازی به وب ۵ داریم؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که وب ۵ و وب ۳ شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند ولی چند تفاوت عمده این دو مفهوم را از هم جدا می‌کند.
اولین شباهت وب ۵ با وب ۳ در این است که هر دو از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند و به دنبال غیرمتمرکز کردن اینترنت هستند.
از همین رو کاربران می‌توانند بدون نیاز به پلتفرم‌های میانجی از آن‌ها استفاده کنند. علاوه بر این، هم در وب ۵ و هم در وب ۳ یادگیری ماشین و هوش مصنوعی باعث خواهد شد تا کاربران راحت‌تر به نیازهای خود دست یابند.
از طرف دیگر یکی از مهمترین تفاوت‌های وب ۵ این است که در آن کامپیوترها می‌توانند به عکس‌العمل‌های احساسی کاربران واکنش نشان دهند. این کار با استفاده از سیگنال‌های مغز کاربر عملیاتی خواهد شد که در وب ۳ خبری از آن نیست.
نکته‌ی دیگر این است که علی‌رغم غیرمتمرکز بودن وب ۳ جک دورسی معتقد است این غیرمتمرکز بودن به شکل درست اجرایی نشده و قرار است در وب ۵ همه‌چیز واقعاً غیرمتمرکز بوده و کاربران مدیریت داده‌ها و هویت خود را برعهده داشته باشند.
علاوه بر این، وب ۵ تنها پلتفرمی خواهد بود که به کاربران خود اجازه می‌دهد تا بدون هیچ دردسر اضافی و تنها با استفاده از کیف پول دیجیتال خود، داده‌هایشان را از یک پلتفرم به پلتفرم دیگر انتقال دهند. در حقیقت در وب ۵ همه‌چیز طبق پروتکل بیت کوین اجرایی خواهد شد و برای همین نیازی به شبکه‌ها و بلاک چین‌های مختلفی که در وب ۳ با آن مواجه هستیم نخواهد بود.
سخن پایانی
وب ۵ یا Web 5 یکی از فناوری‌های نوظهوری است که هنوز راه زیادی برای رسیدن به شکل نهایی آن داریم. با این حال امکانات و ویژگی‌هایی که برای آن در نظر گرفته شده باعث می‌شود از هم‌اکنون برای استفاده از آن هیجان‌زده باشیم.
وقتی وب ۵ نهایی شده و در دسترس عموم قرار بگیرد کاربران خواهند توانست تا تمام داده‌های شخصی‌سازی‌شده‌ی خود را درون یک کیف پول دیجیتال ذخیره کنند.
این کار باعث خواهد شد تا هم خود کاربران مسئول مدیریت داده‌های حساس خود باشند و هم برای استفاده از پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف نیازی به عضویت چندین باره نداشته باشند.
البته به این نکته هم توجه داشته باشید که وب ۵ نیز مانند ایده‌های دیگری مثل متاورس و حتی خود وب ۳ هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارند و هیچ‌کس از محصول نهایی آن‌ها مطلع نیست.
