رویایی که این روزها همه‌ی ما از واژه‌ی «متاورس» (Metaverse) داریم و در بازی‌ها، فیلم‌های سینمایی و کتاب‌های مختلف از آن صحبت می‌شود، نیازمند یک سری فناوری‌های پیشرفته و بدیع است که شاید هنوز بسیاری از آن‌ها اختراع نشده‌اند.
با این حال در سال‌های اخیر شاهد ظهور پیشرفت‌هایی در این زمینه بودیم که بیش از پیش ما را به این رویا نزدیک‌تر کرده است.
از همین رو قصد داریم در ادامه‌ی این مقاله در مورد چند فناوری مورد نیاز برای متاورس که در حال حاضر هم آماده‌ی استفاده و بهره‌برداری هستند، صحبت کنیم. همچنین به برخی از چالش‌های مهم پیش روی متاورس نیز اشاره خواهیم کرد. همراه ما باشید.
متاورس چیست؟
متاورس به دنیایی مجازی گفته می‌شود که در آن برای شرکت در یک کنسرت موسیقی یا قدم زدن در پارک نیازی به حضور فیزیکی در دنیای واقعی ندارید.
به عبارت دیگر در متاورس هر فرد کنترل یک شخصیت مجازی را برعهده خواهد گرفت و می‌تواند این شخصیت مجازی را به هر جای این دنیای مجازی که دلش خواست ببرد، لباس‌ها و ظاهر شخصیت خود را به دلخواه خود تغییر دهد و با سایر شخصیت‌های مجازی ساکن آن ارتباط برقرار کند.
قبلاً در جریان دو مقاله‌ی جداگانه به طور مفصل در مورد متاورس و تاریخچه‌ی آن صحبت کرده و حتی در مورد تاثیر متاورس روی بازار ارزهای دیجیتال و اقتصاد جهانی نیز بحث کرده‌‌ایم.
برای همین پیشنهاد می‌کنیم ابتدا آن‌ها را مطالعه کرده و سپس به ادامه‌ی مقاله برگردید تا در مورد موضوع اصلی این مقاله که فناوری‌های مورد نیاز برای متاورس است، صحبت کنیم.
فناوری های مورد نیاز برای متاورس
برای این که بتوان دنیای مجازی متاورس را به گونه‌ای باورپذیر و جذاب ارائه داد به یک سری فناوری‌های خاص و پیشرفته نیاز داریم.
برای مثال بازی‌های ویدیویی معمولی هم به کاربران خود اجازه می‌دهند تا کنترل یک شخصیت مجازی را برعهده گرفته و در دنیای آن به گشت‌وگذار بپردازند ولی متاورسی که در کتاب‌ها و فیلم‌های علمی تخیلی از آن صحبت شده به گونه‌ای است که ارتباط فرد را از دنیای واقعی قطع می‌کند. برای دسترسی به این تجربه می‌توان از عینک‌های واقعیت مجازی استفاده کرد.
اما این عینک‌ها تنها فناوری‌های مورد نیاز برای متاورس نیستند و در کنار آن‌ها به ابزارهای دیگر نیز نیاز داریم. در ادامه به صورت دقیق‌تر در مورد هر کدام از آن‌ها صحبت خواهیم کرد.
بلاک چین و ارزهای دیجیتال
از آنجایی که در یک دنیای مجازی به سامانه‌ای نیاز داریم که بتوان به کمک آن مالکیت اشیا و آیتم‌های موجود در آن را تضمین کرد، فناوری بلاک چین (Blockchain) یک انتخاب فوق‌العاده خواهد بود.
همان‌طور که می‌دانید فناوری بلاک چین به لطف طبیعت غیرمتمرکز و شفاف خود مفاهیمی مثل ارزهای دیجیتال، ان‌اف‌تی‌ها (NFT) و غیره را فراهم کرده و به لطف آن‌ها می‌توان یک قدم به متاورس نزدیک‌تر شد.
برای مثال در پروژه‌هایی مثل «سندباکس» (The Sandbox) که جزو اولین پروژه‌های فعال در زمینه‌ی متاورس و دنیاهای مجازی است، هر لباس یا قطعه زمین در قالب یک ان‌اف‌تی عرضه شده و برای همین مالکیت آن همیشه در اختیار دارنده‌اش باقی خواهد ماند.
به عبارت دیگر بلاک چین به متاورس این قدرت را می‌دهد که برای هر شی یا آیتم موجود در خود یک سند دیجیتال ارائه کند که مورد قبول همه است.
از طرف دیگر کاربران می‌توانند با گردش در محیط متاورس و در صورت نیاز به خرید، هزینه‌ی آن را با استفاده از ارزهای دیجیتال و در کسری از ثانیه پرداخت کنند.
واقعیت مجازی و واقعیت افزوده
دو فناوری واقعیت مجازی و واقعیت افزوده جزو اصلی‌ترین فناوری‌هایی هستند که آینده‌ی متاورس را شکل خواهند داد. به احتمال زیاد تاکنون هم جسته و گریخته اسم واقعیت مجازی و واقعیت افزوده به گوشتان خورده و با کاربردهای آن در صنعت سرگرمی آشنا هستید. اما به هر حال بیایید نگاه دقیق‌تری به این دو فناوری مشابه ولی جدا از هم داشته باشیم.
به کمک فناوری «واقعیت افزوده» (Augmented Reality) یا به اختصار AR می‌توان شخصیت‌ها و المان‌های مجازی و دیجیتالی را با دنیای واقعی ترکیب کرد.
این فناوری در گوشی‌های هوشمند و سایر دستگاه‌هایی که مجهز به دوربین هستند، قابل استفاده بوده و نسبت به واقعیت مجازی دردسترس‌تر است. برای درک بهتر می‌توان بازی «پوکیمن» (Pokemon) را نوعی واقعیت افزوده در نظر گرفت.
اما در «واقعیت مجازی» (Virtual Reality) یا به اختصار VR کاربران با یک دنیای کاملاً جدید مواجه هستند و برای شرکت در آن باید ابتدا عینک‌های مخصوص و ابزارهای دیگر را تهیه کنند.
خوبی این عینک‌ها در این است که کاربر احساس می‌کند خودش واقعاً در آن دنیای مجازی حضور دارد و این همان چیزی است که از متاورس واقعی انتظار می‌رود.
با ترکیب این دو فناوری در متاورس، دنیایی را خواهیم داشت که علی رغم مجازی بودن، به همان اندازه‌ی دنیای بیرونی، واقعی است.
هوش مصنوعی
از دیگر فناوری‌هایی که بخش جدایی‌ناپذیر متاورس در آینده خواهد بود «هوش مصنوعی» (Artificial Intelligence) یا به اختصار AI است.
حوزه‌ی هوش مصنوعی در سال‌های اخیر رشد و پیشرفت‌های خوبی را تجربه کرده و در زمینه‌ی تشخیص چهره، تحلیل، تصمیم‌گیری، مدیریت استراتژی و محاسبات سریع آزمون خود را پس داده است.
برای مثال به کمک هوش مصنوعی می‌توان یک ربات هوشمند طراحی کرد و آن را در محیط متاورس قرار داد. بدین ترتیب کاربران می‌توانند با این ربات تعامل برقرار کرده و از او اطلاعات بگیرند.
این ربات می‌تواند با توجه به زبان مادری کاربری که از آن استفاده می‌کند، اطلاعات مورد نظر را در کسری از ثانیه ترجمه کرده و در اختیار او قرار دهد.
علاوه بر این از هوش مصنوعی برای تولید شخصیت‌های مجازی کاربران نیز استفاده خواهد شد. به لطف هوش مصنوعی می‌توان از روی تصاویر دو بعدی یا اسکن‌های سه‌بعدی افراد، شخصیت‌های مجازی آن‌ها را با دقت فوق‌العاده تولید کرد.
بازسازی سه بعدی
با اینکه بازسازی سه‌بعدی چیز جدیدی نیست و همین الان هم بسیاری از شرکت‌ها از آن استفاده می‌کنند؛ ولی وجود آن تاثیر مثبت زیادی روی باورپذیری متاورس خواهد گذاشت.
برای مثال خروج از کشور و جهان‌گردی برای بسیاری از مردم جهان ممکن نیست و شاید این افراد هیچ‌وقت نتوانند جاذبه‌های گردشگری معروفی مثل برج ایفل یا اهرام مصر را ببینند اما به لطف بازسازی سه‌بعدی می‌توان چنین مکان‌هایی را دوباره و با همان جزئیات و ظرافت دنیای واقعی بازسازی کرد و به همه‌ی افراد اجازه داد تا از آن بازدید کنند.
اینترنت اشیا
«اینترنت اشیا» (Internet of Things) یا به اختصار IoT به سامانه‌ای گفته می‌شود که همه‌ی وسایل و دستگاه‌های موجود در دنیای واقعی را با استفاده از حسگرها و ابزارهای مشابه، به اینترنت متصل می‌کند.
برای مثال به لطف اینترنت اشیا می‌توان وسایل گرمایشی را با فرمان‌های صوتی کنترل کرد یا از طریق یک اپلیکیشن موبایل تمام لامپ‌های موجود در خانه را خاموش یا روشن کرد.
در متاورس نیز می‌توان از مزایای اینترنت اشیا استفاده کرد. به عنوان نمونه می‌توان با دریافت اطلاعات مربوط به شرایط آب‌وهوایی در محل زندگی کاربر، همان شرایط را در محیط مجازی نیز برای او فراهم آورد.
هیچ‌چیز هیجان‌انگیزتر از این نیست که بعد از خروج از یک دنیای مجازی بارانی، از پنجره‌ی اتاق خود بیرون را نگاه کنید و ببینید که آنجا نیز باران می‌بارد. انگار محیط مجازی و واقعی یکی هستند و هیچ فرقی بین آن‌ها وجود ندارد.
محاسبات فضایی
به استفاده از فضای فیزیکی در دنیای واقعی به عنوان رابط کامپیوتری، «محاسبات فضایی» (Spatial Computing) گفته می‌شود.
به عبارت دیگر در علم محاسبات فضایی تلاش می‌شود تا فضای یک خانه یا محل کار به گونه‌ای پردازش شود که کاربر بتواند المان‌های دیجیتالی خود را در هر کجای خانه یا محل کار که دلش خواست قرار دهد و با آن‌ها تعامل داشته باشد.
برای مثال؛ در شرایط عادی و در زمان استفاده از کامپیوتر آیکن برنامه‌های خود را روی دسکتاپ قرار می‌دهید تا در دفعات بعدی استفاده به راحتی به آن‌ها دسترسی داشته باشید.
حال به لطف محاسبات فضایی می‌توانید آیکن‌های خود را روی دیوار اتاق خود یا روی میز بچینید و نگران جابه‌جایی یا گم شدن آن‌ها هم نباشید. این علم در شکل ساده‌تر خود با فناوری واقعیت افزوده هم‌خوانی دارد ولی از آن پیشرفته‌تر است.
رایانش لبهای
انتقال سریع داده یکی از ضروری‌ترین نیازهای متاورس است که زیرساخت‌های تشکیل‌دهنده‌ی آن باید این ویژگی را داشته باشند. در دنیای امروزی و در بسیاری از شرکت‌های بزرگ فناوری، «رایانش لبهای» (Edge Computing) وظیفه‌ی این کار را برعهده دارد.
به عبارت دیگر، در متاورس که کاربر در یک محیط مجازی با افراد و اشیای مختلف تعامل برقرار می‌کند، زمان پاسخ باید به قدری سریع باشد که کاربر اصلاً متوجه آن نشود.
اگر چنین نباشد و کاربر مجبور شود برای هر تعاملی چند دقیقه یا حتی چند ثانیه بیشتر منتظر بماند، متاورس هیچ‌وقت نمی‌تواند به پتانسیل واقعی خود برسد.
چالش های پیش روی متاورس
متاورس با همه‌ی پتانسیل‌هایی که دارد، با چالش‌های بسیاری زیادی هم مواجه است. این چالش‌ها آنقدر زیاد است که می‌توان یک مقاله‌ی جداگانه برای آن اختصاص داد!
شاید اولین چالشی که پیش روی متاورس باشد قیمت بالای تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز برای اجرای آن باشد. همین عینک و هدست‌های واقعیت مجازی را در نظر بگیرید که نمونه‌های فعلی آن بالای ۱۰ میلیون تومان قیمت دارند و شاید خرید آن‌ها برای یک خانواده‌ی معمولی امکان‌پذیر نباشد. علاوه بر این کامپیوتر فرد نیز باید توان اجرا و پردازش دنیای مجازی متاورس را داشته باشد.
جدا از بحث‌های مالی موضوع دیگر سلامت فیزیکی افراد است. حالت تهوع، سرگیجه و بیماری حرکتی از جمله مشکلاتی هستند که در هنگام کار با هدست‌های واقعیت مجازی به کاربران دست می‌دهد. علاوه بر این، وزن نسبتاً زیاد تجهیزات مورد نیاز برای ورود به متاورس، مثل همین عینک‌های واقعیت مجازی، می‌تواند در درازمدت منجر به سردرد و گردن‌درد شود.
بحث ایزوله شدن از اجتماع، افسردگی و دوری از فعالیت‌های دنیای واقعی نیز از دیگر مشکلات مهم احتمالی است که باید در مورد آن‌ها نیز به دنبال راه چاره بود.
یکی دیگر از نگرانی‌های مهمی که پیرامون متاورس وجود دارد، بحث حریم خصوصی کاربران است. جمع‌آوری اطلاعات کاربران و فروش آن‌ها به شرکت‌های تبلیغاتی موضوعی است که در حال حاضر هم بسیاری از شبکه‌های اجتماعی متهم به انجام آن هستند. بنابراین این احتمال وجود دارد که در متاورس نیز اتفاق مشابهی با ابعاد گسترده‌تر رخ دهد.
علاوه بر همه‌ی این چالش‌ها، متاورس با مشکل عدم پیشرفت کافی علم و تکنولوژی هم مواجه است. بسیاری از امکاناتی که در فیلم‌های علمی تخیلی دیده‌ایم و با رویای متاورسی این روزهای ما همسو هستند، هنوز به مرحله‌ی تولید نرسیده‌اند و شاید مجبور شویم چند سال دیگر منتظر آن‌ها بمانیم.
سخن پایانی
متاورس و دنیاهای مجازی هنوز در ابتدای راه خود قرار دارند و حتی یک تعریف کلی که همه با آن موافق باشند، برای آن وجود ندارد.
از طرف دیگر، فناوری‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم فناوری‌هایی هستند که وجود هر کدام از آن‌ها می‌تواند در ساخت یک متاورس واقعی به کار گرفته شود. با این حال لازم نیست که هر پروژه‌ی متاورسی از همه‌ی این ابزارها استفاده کند.
همین پروژه‌ی سندباکس که قبلاً هم به آن اشاره کردیم جزو پروژه‌های متاورسی محسوب می‌شود ولی در حال حاضر برای استفاده از آن نیازی به عینک واقعیت مجازی نیست. در هر صورت سوالات مختلفی پیرامون متاورس بدون پاسخ مانده‌اند که گذشت زمان به همه‌ی آن‌ها پاسخ خواهد داد.
